वायु प्रदूषण हुँदा मानिसहरुले के गर्ने र के नगर्ने ? वायु गुणस्तर सूचकांक भनेको के हो ? AQI को महत्त्व

 वायु प्रदूषण भनेको वायुमण्डलमा हानिकारक पदार्थहरू (रासायनिक, भौतिक वा जैविक) को उपस्थिति हुनु हो, जुन मानव स्वास्थ्य, जीवित प्राणीहरू र वातावरणमा नकारात्मक प्रभाव पार्दछ। यी प्रदूषकहरू ग्यास (जस्तै कार्बन मोनोअक्साइड, सल्फर डाइअक्साइड, नाइट्रोजन अक्साइड्स, ओजोन, मिथेन), कणिका पदार्थ (जस्तै धुवाँ), जैविक अणु र अन्य खतरनाक पदार्थहरू हुन सक्छन्। वायु प्रदूषण प्राकृतिक स्रोतहरू (जस्तै जंगली आगो) वा मानव गतिविधिहरू (जस्तै वाहन उत्सर्जन, औद्योगिक प्रक्रियाहरू र घरेलु जलन) बाट उत्पन्न हुन सक्छ।

विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार, विश्वको ९९% जनसंख्या सुरक्षित प्रदूषण स्तर भन्दा बढी प्रदूषित वायु साँस लिन्छन्। उत्सर्जन घटाउने उद्देश्यले गरिएका प्रभावकारी नीति, जस्तै स्वच्छ ऊर्जा कार्यक्रमहरू, वायु प्रदूषण कम गर्नुका साथै जलवायु परिवर्तनलाई सम्बोधन गर्न सक्दछन ।

वायु गुणस्तर सूचकांक भनेको के हो ?

वायु गुणस्तर सूचकांक (AQI) एक औजार हो जसले वायु प्रदूषणको स्तर र त्यसका स्वास्थ्य सम्बन्धी संभावित प्रभावहरू बारे जनमानसलाई  जानकारी दिन्छ। 

वायु गुणस्तर सूचकांक (AQI)  पाँच प्रमुख वायु प्रदूषकहरूमा केन्द्रित छ:

-भूमि स्तरको ओजोन

-कणिका प्रदूषण (PM2.5 र PM10)

-कार्बन मोनोअक्साइड

-सल्फर डाइअक्साइड

-नाइट्रोजन डाइअक्साइड

AQI को महत्त्व: वायु गुणस्तर सूचकांक (AQI)  व्यक्तिहरूलाई खराब वायु गुणस्तरको समयमा आफ्नो स्वास्थ्य सुरक्षा गर्न सल्लाह दिन्छ। यसले संवेदनशील समूहहरू, जस्तै कि बालबालिका, वृद्धहरू र श्वसन सम्बन्धी समस्या भएका व्यक्तिहरूलाई, वायु गुणस्तर खराब हुँदा बाहिरका गतिविधिहरू सीमित गर्न सुझाव दिन्छ।

वायु प्रदूषण हुँदा मानिसहरुले के गर्ने र के नगर्ने भन्ने कुरा महत्त्वपूर्ण हुन्छ। यहाँ केही सुझावहरू छन्:

गर्ने कुराहरू:

-वायु प्रदूषणको स्तर जाँच्नु: वायु गुणस्तर सूचकांक (AQI) जाँचेर वायु प्रदूषणको स्तर जान्नु।

-मास्क प्रयोग गर्नु: वायु प्रदूषणको स्तर उच्च हुँदा मास्क लगाउनु, विशेष गरी N95 मास्क।

-घरभित्र बस्नु : वायु प्रदूषणको स्तर उच्च हुँदा घरभित्र बस्नु।

-स्वच्छ वायु प्रदान गर्ने उपकरण प्रयोग गर्नु: इन्डोर एयर प्युरिफायर प्रयोग गर्नु।

-सामुदायिक जागरूकता बढाउनु: वायु प्रदूषणका प्रभावहरू बारे जानकारी दिने कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्नु।

नगर्ने कुराहरू:

-प्लास्टिक र अन्य फोहोर नजलाउनु l खुल्ला स्थानमा प्लास्टिक र अन्य फोहोर जलाउनु हुँदैन।

-पुराना वाहन प्रयोग नगर्नु: पुराना वाहनहरू जुन धुवाँ फाल्छन्, तिनीहरूको प्रयोग कम गर्नु पर्छ ।

-वृक्षारोपण कम नगर्नु, वृक्षारोपण बढाउनु पर्छ ।

-अनावश्यक हिडडुल नगर्नु ।

यी कुराहरू पालना गरेर वायु प्रदूषणका नकारात्मक प्रभावहरूबाट बच्न सकिन्छ।

वायु प्रदूषण विश्वभरि एक महत्त्वपूर्ण पर्यावरणीय र सार्वजनिक स्वास्थ्य चुनौती बनेको छ। यो विभिन्न स्रोतहरूबाट हुन्छ, जस्तै औद्योगिक उत्सर्जन, परिवहन, घरेलु जलन, कृषि, जुन हानिकारक प्रदूषकहरू जस्तै कणिका पदार्थ (PM2.5 र PM10), कार्बन मोनोअक्साइड, नाइट्रोजन अक्साइड्स, सल्फर डाइअक्साइड, र अस्थिर कार्बनिक यौगिकहरू निस्कन्छन्। यी प्रदूषकहरू न केवल वायु गुणस्तरलाई खराब गर्छन्, तर मानव स्वास्थ्य र पारिस्थितिक तंत्रहरूमा पनि गम्भीर प्रभाव पार्दछन्।

पर्यावरणीय प्रभाव वायु प्रदूषण जलवायु परिवर्तनमा योगदान प्रदान गर्छ, जसमा ग्रीनहाउस ग्यासहरू (जस्तै CO2, मिथेन, कालो कार्बन) को उत्सर्जन हुन्छ, जुन विश्व तापमान बढाउँछ र पारिस्थितिक तंत्रलाई अस्थिर गर्छ। कालो कार्बन र ओजोन जस्ता प्रदूषकहरू मौसम पद्दतिलाई प्रभावित गर्छन् र कृषि उत्पादन कम गर्छन्, जुन खाद्य सुरक्षाको लागि खतरा हो।

वायु प्रदूषणको संपर्कमा आउने कारण श्वसन रोग, हृदय सम्बन्धी समस्या, स्ट्रोक, फोक्सोको क्यान्सर, र न्यूरोलोजिकल विकार जस्तै डिमेन्सिया जस्ता जोखिम बढ्छ।

बच्चा, वृद्ध, र द्रिघा रोगी भएका व्यक्तिहरू जस्ता संवेदनशील समूहहरू उच्च जोखिममा हुन्छन्।

वायु प्रदूषण प्रभावकारी ढंगमा कम गर्न सरकारहरूले औद्योगिक उत्सर्जनमा कडा नियम लागू गरी स्वच्छ परिवहन प्रणालीलाई  प्रोत्साहित गर्नु पर्दछ । त्यस्तै गरी समुदायहरूलाई वायु प्रदूषणका जोखिमहरू बारे शिक्षित गर्नु र व्यवहार परिवर्तनमा प्रोत्साहित गर्नु पर्दछ ।

आजको दिनमा वायु प्रदूषण कम गर्नु साथै सार्वजनिक स्वास्थ्य सुधार गर्न जति महत्त्वपूर्ण छ, त्यति नै जलवायु परिवर्तनको प्रभाव कम गर्न पनि आवश्यक छ। 

धन्यवाद 

नेपालका १० शिर्ष उदयमान औषधि कम्पनीहरु l

 नेपालका १० शिर्ष उदयमान औषधि कम्पनीहरु l 

औषधि कम्पनीहरूले नेपालको स्वास्थ्य सेवामा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्दछन l  स्वदेशी औषधी कम्पनीहरुको स्थापना र संचालनले जना-स्वास्थ्य र देशको  अर्थतन्त्र दुवैलाई महत्त्वपूर्ण टेवा पुग्दछ । देशको चुनौतीपूर्ण भूगोल र सीमित चिकित्सा पूर्वाधारलाई ध्यानमा राख्दै, यी कम्पनीहरू औषधिहरूको उपलब्धता र पहुँचलाई सुनिश्चित गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेका हुन्छन् । यस्ता औषधी कम्पनीहरुले आवश्यक औषधिहरू उत्पादन र वितरण गरेर स्थानीय स्वास्थ्य आवश्यकताहरू सम्बोधन गर्न मद्दत गर्दै आएका छन् l हाम्रो जस्तो कम बिकसित देशमा यस्ता स्वदेशी औषधी कम्पनीहरुले किफायेती मुल्यमा गुणस्तरय औषधि उपलब्ध गराउनु देशवासीहरुको लागि महत्त्वपूर्णको बिषय मान्नु पर्दछ l  यसबाहेक, औषधि कम्पनीहरूले रोजगारी सिर्जना गरेर र चिकित्सा अनुसन्धान र विकासमा प्रगतिलाई बढावा दिएर स्थानीय अर्थव्यवस्थामा पनि ठुलो योगदान पुर्‍याएका छन् । तिनीहरूको उपस्थितिले देशको स्वास्थ्य सेवा प्रणालीलाई मात्र  सुध्रिण गर्दैनकी यसले नेपाली नागरिकको स्वास्थ्य स्तरको प्रगतिलाई पनि अगाडि बढाउँदछ, अन्ततः नेपाली नागरिकहरूको जीवनस्तरमा सुधार ल्याउँन ठुलो भूमिका खेलेको हुन्छ l 

यहाँ औषधी कम्पनिहरुको  महत्वलाई हाइलाइट गर्ने केही मुख्य बुँदाहरू यसप्रकारको रहेका छन्:

- सम्पूर्ण नागरिकमा स्वास्थ्य सेवाको पहुँच हुन्छ l 

- देशलाई आर्थिक योगदान हुन्छ l 

- स्थानीय उत्पादन बढ्छ l 

- सार्वजनिक स्वास्थ्यमा राम्रो प्रभाव पर्छ l 

नेपाली बजारमा उपलब्ध हुने औषधीहरु नेपालमा उत्पादन भएका मात्र नभएर विदेशबाट पनि आयात गरिएको छ l नेपालको  राष्ट्रिय औषधि नीति १९९५ मा निजि तथा सरकारी स्वदेशी औषधि उत्पादनलाई प्राथमिकता दिने र ८०% बजार स्वदेशी  बनाउने भनिएता पनि हालको अवस्था त्यस्ता हुनसकेको छैन l  नेपालको औषधी बजार ५५% स्वदेशी उत्पादनले ओगटे पनि ४५% औषधी बजार बिदेशी उत्पादित औषधीको रहेको छ l विदेशी उत्पादित औषधिहरु छिमेकी राष्ट्र भारत, चीन, बंगलादेश, बेलायत, अमेरिका लगायत विभिन्न देशबाट आयात हुने गरेको छ l यस्ता औषधी कम्पनीहरुले उत्पादन गरेको औषधिहरु आयात गर्दा  गुणस्तरका छन् छैनन्  भनेर प्रमाणीकरण गर्ने  काम नेपाल सरकारको जिम्मेवार निकाय  औषधि व्यवस्था विभागले गर्ने गरेको छ l आउनुहोस जानी राखौ नेपाली बजारमा उदयमान रहेका स्वदेशी औषधि उत्पादन कम्पनिहरु र त्यस कम्पनीका धेरै मात्रामा बिक्रि हुने प्रडक्ट कुन कुन हुन तल उल्लेख गरिएको छ l  

१.  National Healthcare Private Limited:

यो कम्पनि  WHO-GMP प्रमाणित अग्रणी औषधि कम्पनी मध्ये एक हो l यस कम्पनीका १०+  डिभिजनहरू सञ्चालनमा रहेका छन् । नवीनतम प्रविधिहरुसंग उपभोक्ता अनुभव सुधारमा ध्यान केन्द्रित र गुणस्तर नियन्त्रणमा प्रयास राखेर आम नागरिकलाई सेवा दिदै आएको छ l 

 यस कम्पनीका प्रमुख उत्पादनहरू- बिक्रा-बीएम सिरप, क्यामलो-एल ट्याब्लेट , फ्लुपेन क्यापसुल, नेमोक्स क्यापसुल , एट्रोटिन ट्याबलेट, रोसुटाब ट्याबलेट आदि  प्रमुख उत्पादनहरू हुन्। बिक्रा बीएम सिरप यस कम्पनीको अग्रणी उत्पादन हो।

२. Quest Pharmaceutical Private Limited:

 यो कम्पनी डब्लुएचओ जीएमपी प्रमाणित अग्रणी फार्मास्युटिकल कम्पनी हो l यो कम्पनि पनि नेपालको सबैभन्दा भरपर्दो फार्माको रूपमा मान्यता प्राप्त छ। नेपालमा लाखौंको स्वास्थ्य सुधार गर्न मद्दतको लागि सामान्य र विशेष खाले औषधिहरूको व्यापक दायरा बढाएर उत्पादन गर्दै आएको छ ।  यस कम्पनीका प्रमुख उत्पादनहरू- Siptim M 1000 , Siptim M 500, Siptim M 850, Lintor M 500, Lintor M 850, Lintor M 1000, Lintor 5, Mylod-L, Rovastin 10 Rovastin20, Tablet frusal, Syrup Amilax, Telsartan, Metfor 500, Metfor850 Metfor 1000, Metfor G1, Metfor G2, Metfor G1 forte, Metfor G2 fort, Mylod 5 mg, Resert 25, Resert50, Resert-H, Cloderm cream आदि 

 हुन् l 

३. Nepal pharmaceutical Private Limited:

 नेपालको औषधि उद्योगमा ३६ वर्षभन्दा लामो समयदेखि अग्रणी नाम रहेको कम्पनि NPL हो l नेपाली बजारमा पहिलो पटक कार्डियोभास्कुलर, एन्टि-डायबेटिक, साइकोट्रोपिक र भेटेरिनरी औषधि उत्पादन गर्दै आएको कम्पनि हो l यस कम्पनी काठमाडौं विश्वविद्यालयसँग सहकार्य गरेर  Bioavailability र Bioequivalence सम्बन्धि अध्ययन सञ्चालन गर्ने पहिलो कम्पनी हो ।

यस कम्पनीका प्रमुख उत्पादनहरू Amlod 5mg, Amlod-L, Losap 25, Losap50, Losap H, Telmi-H, Telmi 40, Sitamet SR 850, Sitamet SR 500, Empact 10, Empact 25, Amlod LH, Amlod 10, Clonaz 0.5, Clonaz 0.25, formin 500, Formin 850,  Amx,  Tablet ctz, Vital Syrup, Tablet Brucet, Tablet  Azith आदि हुन् l 

४. Arya Pharmaceutical Private Limited:

यस कम्पनी पनि WHO-GMP प्रमाणित अग्रणी औषधि कम्पनी हो।  यस कम्पनि अनुभवी र ऊर्जावान व्यक्तिहरूद्वारा स्थापित हो । यस कम्पनीले मानव र भेटेरिनरी प्रयोगका लागि औषधि उत्पादन गर्छ र यसको उत्पादनहरू नेपालभर र अन्य दक्षिण एसियाली देशहरूमा पनि वितरण हुन्छ।

यस कम्पनीका मुख्य उत्पादनहरू - Panta fast, Pantafast DSR, Argel syrup, Lysomin syrup आदि हुन् । कम्पनीमा स्पार्कल, इन्भिजन, बेसिक र भेट गरी चारवटा डिभिजन छन् l 

५. Deurali Janta Pharmaceutical Private Limited:

 DJPL कम्पनी पनि डब्ल्यूएचओ जीएमपी प्रमाणित अग्रणी फार्मास्युटिकल कम्पनी हो l  यस कम्पनी १९९१  मा स्थापित फार्मास्यूटिकल उत्पादनहरूको अग्रणी निर्माता हो। यस उत्पादन कम्पनीले एन्टिडायबेटिक, एन्टिहाइपरटेन्सिभ, एन्टिबायोटिक्स, र अन्य आवश्यक औषधिहरू सहित प्रणालीगत र समसामयिक औषधि उत्पादन गर्दै आएको छ l यस कम्पनीका मुख्य उत्पादनहरू- Fortiplex Capsule, calvit Tablet, Sitaglip M1050 Tablet, Vasodryl syrup आदि रहेका छन् l 

६. Asian Pharmaceutical Private Limited:

  Asian Pharma कम्पनि पनि WHO GMP प्रमाणित अग्रणी औषधि कम्पनी हो । यो कम्पनीले पनि उच्च गुणस्तरको उत्पादनमा जोड दिदै आएको छ l औषधि उत्पादन गर्न  नवीनतम  प्रविधि प्रयोग गर्दै आएको छ । यस फर्मा कम्पनीको मुख्य उत्पादनहरु  Tablet Pantop, Tablet Nims, Taplet Etapram, Delta gel,  Tablet Duloxit  आदि रहेका छन् l 

७. Lomus Pharmaceutical Private Limited:

 यस WHO GMP प्रमाणित अग्रणी औषधि कम्पनीले मधुमेह, हृदय रोग, गठिया, मृगौला रोग लगायत बिभन्न रोग सम्बन्धिका औषधिहरु उत्पादन गर्दै आएको छ l  यस फर्मा कम्पनीका मुख्य उत्पादनहरू - Asvit, Mufor cream, Pepsa tablet, femitron tablet, Laculax Syrup आदि रहेका छन् l 

८. Times Pharmaceutical Private Limited:

 यस WHO GMP प्रमाणित फार्मास्युटिकल कम्पनीको स्थापना १९९५ मा भएको हो र यस फर्मा कम्पनीले राष्ट्रिय अर्थतन्त्रलाई समर्थन गर्ने दृष्टिकोणको साथ प्रमुख उत्पादनहरू यस प्रकारका रहेका छन -sinex Tablet, Sinex Syrup, Tablet Sita-M 1000 , Tablet Liplow 10, Tablet Liplow 20 आदि रहेका छन् l 

९. Vega Pharmaceutical Private Limited: 

 यस WHO GMP प्रमाणित औषधि कम्पनी २०६५ देखि स्थापना भएको र नयाँ थेराप्युटिक्स क्षेत्रमा नविनतम औषधि विस्तार मार्फत उत्कृष्ट सेवा प्रदान गर्दै आइरहेको छ र यस कम्पनीका प्रमुख उत्पादनहरू  Tablet Amfast-L, Tablet  Myoxin 0.25, Tablet Myoxin 0.125, Tablet Pansafe-D, Tablet Amfast 5mg आदि रहेका छन् l 

१०. Magnus Pharmaceutical Private Limited:

यस कम्पनि पनि डब्ल्यूएचओ जीएमपी प्रमाणित अग्रणी फार्मास्युटिकल कम्पनी हो l  नविनतम  र रचनात्मकता मार्फत स्वास्थ्य सेवाको क्षेत्रमा परिवर्तनहरू प्रेरित गर्न भिजनको साथ यस फार्मास्यूटिकल कम्पनीको स्थापना भएको छ र यस कम्पनिका मुख्य उत्पादनहरु Dulot 20, Dulot 30, Dulot 60, Petor 40, Levetam SR 500,Levetam SR750, Levetam SR 1000, Tablet Elopram 10mg, Dopezil 5, Dopezil 10 आधि रहेका छन् l 

लेखक-विजय राज चापागाईं (नोट: माथि उल्लेखित फर्मा कम्पनीका मुख्य उत्पादनहरु सम्बन्धमा क्षेत्रपाटीमा कार्यरत अनुभबी फर्मसिस्ट संग गरिएको अन्तरबार्ताबाट आएको तथ्यांक हुनाले १००% (सत् प्रतिसत) मिल्न नगएमा क्षमचना ब्यक्त गर्दछु l )

साना साना पहलहरुलेनै ठुलो परिवतन सम्भव छ l विश्वो वातावरण दिवसको सम्पूर्णमा शुभकामना l

"हाम्रो भूमि। हाम्रो भविष्य" नारा अन्तर्गत भूमि पुनर्स्थापना, मरुभूमिकरण र खडेरी प्रतिरोधमा केन्द्रित हौँ ।

विश्वो  वातावरण दिवसको सम्पूर्णमा  शुभकामना l 

दिगोपनलाई अँगालेको विश्व वातावरण दिवस २०२४, हाम्रो ग्रह सुरक्षाको लागि जागरूकता जगाउन र कार्यलाई प्रोत्साहित गर्न जुन ५ मा मनाइने वार्षिक कार्यक्रम हो। यस वर्ष, विषयवस्तु दिगो जीवन, रिसाइक्लिङ, अपसाइक्लिङ्ग, र कम्पोस्टिङ - हरियाली र स्वस्थ भविष्यका महत्त्वपूर्ण घटकहरू वरिपरि घुम्छ। पर्यावरण दिवस २०२४ को आधिकारिक नारा "हाम्रो पृथ्वीलाई पुनर्स्थापित गर्नुहोस्" हो, जसले हाम्रो बहुमूल्य प्राकृतिक स्रोतहरूलाई पुनरुत्थान र संरक्षण गर्न सामूहिक प्रयासहरू गर्न आह्वान गर्दछ। द्रुत रूपमा परिवर्तन भइरहेको संसारमा जहाँ वातावरणीय चुनौतीहरू झन्-झन् आवश्यक बन्दै गएका छन्, विकसित र विकासशील दुवै देशहरूले दिगो अभ्यासहरूतर्फ सक्रिय कदम चाल्नु आवश्यक छ।नेपाल जस्तो कम विकसित देशले पृथ्वीको संरक्षण, स्वच्छ वातावरणको प्रवर्द्धन र प्रदूषण घटाउन कसरी योगदान गर्न सक्छ भन्ने कुरालाई नजिकबाट हेरौं।

 जैविक विविधता र प्राकृतिक सौन्दर्यले भरिपूर्ण नेपालले वातावरण संरक्षणमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ । कम विकसित देश भए पनि नेपालले दिगो जीवनयापनमा उदाहरणीय नेतृत्व गर्ने क्षमता राखेको छ । एउटा प्रमुख पक्ष भनेको पर्यावरणमैत्री यातायात विकल्पहरू प्रवर्द्धन गर्नु हो, जस्तै विद्युतीय सवारी साधनमा लगानी गर्ने र कार्बन उत्सर्जन र वायु प्रदूषण कम गर्न सार्वजनिक यातायातका पूर्वाधारमा सुधार गर्ने। रिसाइकल र अपसाइक्लिंग पहलहरूले पनि नेपालमा फोहोर व्यवस्थापनमा ठूलो प्रभाव पार्न सक्छ। प्रभावकारी रिसाइक्लिंग कार्यक्रमहरू लागू गरेर र अपसाइकलिङ मार्फत सामग्रीको पुन: प्रयोगलाई प्रोत्साहन दिएर, देशले आफ्नो वातावरणीय प्रदुषण कम गर्न र सर्कुलर अर्थतन्त्रमा योगदान दिन सक्छ सामुदायिक नेतृत्वमा कम्पोष्टिङ परियोजनाहरूले माटोको स्वास्थ्यलाई अझ बढाउन, जैविक फोहोर घटाउन र दिगो कृषि अभ्यासहरूलाई बढावा दिन सक्छ। 

 त्यसै गरी, वातावरण संरक्षणको महत्त्व बारे नागरिकहरूमा चेतना जगाउनु महत्त्वपूर्ण छ। शिक्षा अभियानहरू, कार्यशालाहरू, र आउटरिच कार्यक्रमहरूले व्यक्तिहरूलाई ग्रहलाई फाइदा हुने सचेत निर्णयहरू गर्न सशक्त बनाउन सक्छ। वातावरणप्रति उत्तरदायित्व र व्यवस्थापनको भावना जगाएर नेपालले सकारात्मक परिवर्तनलाई प्रेरित गर्न र दिगो संस्कृतिको विकास गर्न सक्छ। "हाम्रो पृथ्वीलाई पुनर्स्थापित गर्नुहोस्" भन्ने नाराका साथ विश्व वातावरण दिवस २०२४ को सम्झना गरौं, हामी याद गरौं कि हरेक कार्य, जतिसुकै सानो भए पनि, भावी पुस्ताहरूका लागि हाम्रो ग्रहको संरक्षण गर्ने ठूलो लक्ष्यमा योगदान पुर्‍याउँछ।

 सँगै, हामी एक सफा, हरियाली, र थप दिगो संसारको लागि काम गर्न सक्छौं, हाम्रो आफ्नै समुदायबाट सुरु गरी विश्वव्यापी चरणमा विस्तार गर्न, दिगो जीवन अभ्यासलाई अँगालौं, रिसाइक्लिङ र अपसाइक्लिङ प्रयासहरूलाई प्राथमिकता दिऔं, र हाम्रो पृथ्वीको रक्षा गर्न र सबैका लागि उज्यालो भविष्य सिर्जना गर्न कम्पोष्टिङ पहलहरू प्रवर्द्धन गरौं। विश्वो वातावरण दिवस २०२४ को सम्पूर्णमा शुभकामना l 

 विजय राज चापागाई 

 संयोजक, फार्मेसी संकाय 

स्कूल अफ मेडिकल साइन्स कलेज, बनस्थली

जीवनको संघर्षमा खुसी हुन सक्नु भनेको नै जीवन सफल हुनु हो l -विजय राज चापागाई

 जीवनको संघर्षमा खुसी हुन सक्नु भनेको नै जीवन सफल हुनु हो  l 

आज फेरी म माथिको आकाशले मलाई चेपेको छ l  म न मेरो परिवाको प्यारो हुन सके न त मेरा आफन्त साथीभाईको l  अरुको कु-भलो कहिले नाचिताउने म सधै मलाई अरुले किन नराम्रो गरेको अनुभूति हुन्छ l आखिर म पनि त एउटा मान्छे नै हु l  मेरो पनि आफ्नै इछ्या चाहना हुन्छन l म किन सधै आफ्नै परिवारबाट पनि अपहेलित हुने गरेको छु l कसैको राम्रो होस् भनेर गरेका कार्यहरु पनि किन मैले गरेपछि बिग्रे जस्तो लाग्छ l मेरो आफ्नो इछ्या पनि हुन्छ नि l  मेरो इछ्या अनुरुप किन म मेरो जीवन अगाडी बढाउँन सकिराखेको छैन l न राम्रो संग आफ्नो पढाई अगाडी बढाऊन सकेको छु l किन आज समाजमा अरु संग घुलमेल हुन भन्दा पनि एकान्त प्यारो लग्न थालेको छ l घरमा पाउना आउदा  पनि गएर बोल्न भन्दा चुकुल लगाएर एक्लै बस्न मन पराउछु l  के भएको होला मलाई ?   

कतै हजुरहरुको मनमा कयौ पटक यस्तो कुराहरु खेली राखेको त छैन l 

तपाइले एउटा कुरा के याद राख्नुस भने जीवन त केवल गन्तव्य बिनाको संघर्षको यात्रा हो l  जीवनमा संघर्ष छ त जीवन छ l  जीवनमा आफु खुसी हुने कि दुखी त्यो तपाइको समाज,साथीभाई, परिवार भन्दा पनि आफूमा आत्मानिर्भर गर्छ l तपाइको जीवन कस्तो हुने, तपाइको इछ्या के हुनु पर्छ के पर्दैन भन्ने जस्ता कुराहरु समाजको मुल्यांकनमा भन्दा पनि आफ्नो भित्रि मनले सोचेर निर्णय लिनु आवश्यक हुन्छ l  बाहिरी जीवन त केवल भ्रम हो l  तपाई जस्तो समाजमा अथवा सोचमा बस्नु हुन्छ तपाईको जीवन त्यस्तै हुन्छ l  तपाई किन मोरेको मान्छे जलाएको ठाउँमा गएको बेला निरास हुनुहुन्छ  ? सोच्नुहोस् त !  तपाई किन मनोरंजन कार्यक्रममा सहभागी हुदा खुसी अनुभूति गर्नु हुन्छ l  तपाइले  तपाइको ब्रेनलाई  जे फिल गराऊनु हुन्छ तपाइको ब्रेनले त्यही सम्बन्धी तत्तो निकाल्छ र तपाइलाई त्यस्तै किसिमको अनुभूति महसुस गराउछ l  

एकपल्ट आफु नजिकै रहको ऐना हेरेर  हास्नु होस् त ! तपाइलाई  पक्कै पनि खुसी महसुस हुनेछ l  त्यसैले हजुरले पाउनु भएको एक पल्टको जुनीमा खुसी हुन प्रयत्न गर्नुस l कसैको कुभलो नचिताउनुस l सधै आफ्नो वातावरण अनुकुल अनुसासनको पालना गर्नुहोस्  l  गलतलाई  गलत र सहीलाई  सही भन्न सक्ने क्षेमता अभिवृदी गर्नुहोस् l

 जीवनको मूल मन्त्र कहिले नबिर्सिनुहोस यो संसारमा कोइ पनि व्यक्ति गलत हुदैनन्  उनीहरुको सोचाई फरक हुन सक्छ र सबैको एकै किसिमको सोच हुन पनि त सकदैन नि ! त्यसैले आफ्नो कार्यमा फोकस हुनुहोस l अनि बल्ल जीवनमा धेरै कुराको अनुभव गर्न पाउनु हुनेछ l  तपाइको क्षेमता अभिवृदी  हुनेछ र खुसीको कारण बन्न सक्ने छ l  सबैको जय होस् !

 

सार्वजनिक बिदा तथा छुट्टीका दिन के के गर्न सकिन्छ ?

 सार्वजनिक बिदा तथा छुट्टीका दिन के के गर्न सकिन्छ ?

छुट्टी मनाउने अवसर पाउनु हरेक कामदारको लागि बहुमूल्य कुरा हो। यो  समय यस्तो हो जुन तपाइँ तपाइँको शरीरलाई आराम गर्न र तपाइँको दिमागलाई कुनै पनि तनावबाट निको पार्न प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ, यो सुनिश्चित गर्दै तपाइँ तपाइँको ब्रेक भरआराम गर्न सक्नुहुन्छ। बिदा मनाउनुको अर्थ देश वा सहरबाट टाढा जानुपर्छ भन्ने होइन । तपाइँ अझै पनि तपाइँको बिदा को सबै भन्दा राम्रो प्राप्त गर्न सक्नुहुन्छ जब तपाइँ कुनै बिदा नगर्ने छनौट गर्नुहुन्छ। जानी राख्नुस के के गर्न सकिन्छ छुट्टिका बेला l 

- स्व-हेरचाह गर्नुहोस् l 

- महत्त्वपूर्ण कार्यहरू पूरा गर्नुहोस् l 

- स्मार्टफोनको  प्रयोग सीमित गर्नुहोस् l 

- मानिसहरूसँग सामाजिकता कायम गर्नुहोस्  l 

-स्व-हेरचाह गर्नुहोस् l

आफ्नो हेरचाहको रूपमा आत्म-हेरचाह गर्नु भनेको तपाईंले छुट्टीको समयमा गर्न सक्ने उत्तम कुरा हो। बिदाको समयमा, आफ्नो शरीरलाई साँच्चिकै आवश्यक पर्ने विश्राम लिएर आफ्नो ख्याल राख्ने सुनिश्चित गर्नुहोस् ताकि तपाईं रिचार्ज गर्न सक्नुहुन्छ र पछि राम्रो आत्माले भरिपूर्ण हुन सक्नुहुन्छ।

आरामको मतलब यो होइन कि तपाईं मात्र सुत्न सक्नुहुन्छ, सत्य भन्नु पर्छ - केवल आफ्नो छुट्टी ओछ्यानमा बिताउनु राम्रो कुरा होइन। धेरै लामो समयसम्म सुत्दा तपाईंको शरीर कमजोर महसुस हुन सक्छ र यसको सट्टा तपाईंलाई कम ऊर्जा महसुस गराउन सक्छ। तपाईंले कम-ऊर्जा गतिविधिहरू गरेर आराम प्राप्त गर्न सक्नुहुन्छ जस्तै पढ्ने, टिभी हेर्ने, वा हिड्न जाँदा तपाईंको शरीर शारीरिक रूपमा रिचार्ज हुन सक्छ। विभिन्न अध्ययनहरूले देखाएको छ कि त्यस्ता विश्राम प्रविधिहरूले तपाईंको रक्तचाप कम गर्न, पाचन सुधार गर्न र तपाईंको हृदयको गतिलाई कम गर्न मद्दत गर्दछ, अन्य स्वास्थ्य लाभहरू बीच।

तातो पानीले  नुहाउनु पनि आत्म-हेरचाहको एक रूप हो। तपाईंको शरीरलाई तातो पानीमा भिजाउन दिँदा तपाईंको तंग मांसपेशीहरू खुकुलो बनाउन र तपाईंको विचारहरू शान्त पार्न मद्दत गर्न सक्छ। तातो पानिमा  नुहाइसकेपछि, तपाईको शरीरले सामान्यतया धेरै आराम महसुस गर्न सक्छ, र यसरी तपाईले राम्रो गुणस्तरको निद्रा पाउनुहुनेछ। तातो पानीमा नुहाउनु पनि रक्तचाप कम गर्न र क्यालोरीहरू जलाउने प्रभावकारी तरिका हुन सक्छ।

-महत्त्वपूर्ण कार्यहरू पूरा गर्नुहोस् l 

छुट्टीको समयमा, यो पनि राम्रो छ यदि तपाइँ दैनिक कार्यहरू पूरा गर्न समय निकाल्नुहुन्छ जुन तपाइँले तपाइँको व्यस्त तालिकाको कारण अझै सम्म गर्ने मौका पाउनुभएको छैन। तपाईंको घर सफा गर्ने, तपाईंको ठाउँ खाली गर्ने, किराना सामानहरू किन्न, वा तपाईंको वित्त क्रमबद्ध गर्ने जस्ता कार्यहरू पूरा गर्नु केही महत्त्वपूर्ण कार्यहरूका उदाहरणहरू हुन्। तपाईंले आफ्नो हेरचाह गर्नको लागि यसलाई पूरा गर्न आवश्यक छ। बिदाको समयमा यो क्रमबद्ध गर्नाले तपाईंलाई कम तनावको साथ काममा फर्कन मद्दत गर्नेछ।

- स्मार्टफोनको  प्रयोग सीमित गर्नुहोस् l

कुनै पनि छुट्टीको मौसममा, यदि तपाइँ आफ्नो स्मार्टफोन प्रयोग सीमित गर्न प्रयास गर्नुहुन्छ भने यो तपाइँको लागि साँच्चै लाभदायक हुन सक्छ। तपाईंले आफ्नो फोन केही घण्टाको लागि बन्द गर्न सक्नुहुन्छ वा कम्तिमा आफ्नो फोनलाई अर्को कोठामा छोड्न सक्नुहुन्छ। आफूमा मात्र फोकस गर्नुहोस्, र स्मार्टफोन प्रयोग गर्न आवश्यक नपर्ने कामहरू गर्नुहोस्; यो छुट्टीको समयमा तपाईंको शरीर र दिमागलाई साँच्चै आराम गर्नको लागि अन्तिम तरिका हो।

-मानिसहरूसँग सामाजिकता कायम गर्नुहोस्  l 

यदि तपाइँसँग बिदाको समय छ भने, तपाइँलाई साथीहरू वा परिवारसँग मिलेर ह्याङ्ग आउट गर्न गरेको राम्रो मानिन्छ । यो अझ महत्त्वपूर्ण हुँदै गइरहेको छ, विशेष गरी यदि तपाईं एक्लै बाँच्दै हुनुहुन्छ। एक्लै बस्ने र सामाजिक रूपमा पृथकताको प्रभाव तपाईंको मानसिक र संज्ञानात्मक स्वास्थ्यको लागि धेरै खराब हुन सक्छ।

हामीले माथि सूचीबद्ध गरेका यी चीजहरू गर्नाले तपाईंलाई आफ्नो शरीर  रिचार्ज गर्न मद्दत गर्न सक्छ l यसरी, तपाईं पछि आफ्नो दैनिक दिनचर्या सामना गर्न तयार हुनुहुनेछ l 

२०७२ सालको विनाशकारी महा-भुकम्प पछीको हनुमानढोका दरबार

 २०७२ सालको विनाशकारी महा-भुकम्प पछीको हनुमानढोका दरबार 

कुनै समय नेपालको मध्यभागमा Kathmandu Durbar Square भनेर चिनिने भव्य चोक थियो। यो Kathmandu Durbar Square एक भव्य वास्तुकला चमत्कार मात्र थिएन तर गहिरो सांस्कृतिक र ऐतिहासिक महत्व पनि थियो। नेपाली जनताको समृद्ध सम्पदा झल्काउने  दरबारहरू, मन्दिरहरू र मूर्तिहरूले घेरिएको थियो। Kathmandu Durbar Square भित्रको प्रत्येक संरचनाको आफ्नै अनौठो कथा थियो । जसले स्थानीय र पर्यटक दुवैलाई मनमोहक बनायो। बिहानीपख बजारका पसलहरू रङ्गीचङ्गी स्टलहरू लगाएर बजारको भीडभाडले चोक जीवन्त हुन्थ्यो। हावा मसलाको सुगन्ध, मानिसहरूको जीवन्त बकबक र सडक संगीतकारहरूले बजाउने मधुर धुनले भरिएको हुन्थ्यो। एक विशेष दिन, मंत्रमुग्ध पर्व मनाइँदै गर्दा चौक उत्साहले गुन्जिरहेको थियो। जीवन्त परम्परागत पोशाकमा सजिएका स्थानीयहरू प्रार्थना गर्न र विभिन्न सांस्कृतिक गतिविधिहरूमा भाग लिन भेला भएका थिए। वर्गलाई जटिल सजावटले सजाइएको थियो, र वातावरण आनन्द र प्रत्याशाले भरिएको थियो।

 दिन बढ्दै जाँदा अप्रत्याशित घटना घट्यो । धरती हल्लाउन थाल्यो, एक्कासी पूरै Kathmandu Durbar Square  प्रतिक्रियामा काँप्यो। कोमल कम्पनको रूपमा सुरु भएको कुरा चाँडै हिंस्रक भूकम्पमा परिणत भयो, जसले मानिसहरूमा डर र अराजकता निम्त्यायो। भवनहरू हल्लाए, र ऐतिहासिक संरचनाहरूबाट महल खसे, शान्त वातावरणलाई चकनाचूर पार्दै। आतंकित, मानिसहरू सुरक्षाको लागि दौडिए, भत्किएको परिवेशको बीचमा आश्रय खोज्दै। कुनै समयको भव्य चोक अहिले विनाश र निराशाको दृश्य थियो। 

तर, अराजकताका बीचमा नेपाली जनताको लचिलोपन देखियो । तिनीहरू एकसाथ आए, खाँचोमा परेकाहरूलाई मदतको हात उधारो दिए, र अप्ठ्यारोको सामना गर्दा ठूलो साहस देखाए। तिनीहरूको एकता र करुणा यी अँध्यारो समयमा मार्गदर्शक प्रकाश थियो। बिस्तारै धुलो जम्दै गएपछि Kathmandu Durbar Square का जनताले आफ्नो प्यारो सहरको पुनर्निर्माणको कठिन कार्य थाले। उनीहरूले आफ्नो सम्पदाको भव्यतालाई पुनर्स्थापना गर्न दिनरात अथक परिश्रम गरी भग्नावशेषबाट बचाउन सक्ने कुरालाई जोगाएर राखे। वर्षौं बित्यो, र Kathmandu Durbar Square ले फेरि आफ्नो पुरानो महिमाको केहि पुन: प्राप्त गर्यो। नयाँ संरचनाहरू बनाइयो, र विगतका प्रतिध्वनिहरू Kathmandu Durbar Square ले जटिल वास्तुकलाको माध्यमबाट प्रतिध्वनित भयो।

 यो जनताको अटल भावना र दृढ संकल्पको प्रमाणको रूपमा खडा भयो। आज, Kathmandu Durbar Square बाट हिंड्दा, तपाईंले पराजित हुन इन्कार गरेको समुदायको शक्ति देख्न सक्नुहुन्छ। तपाईंले चाल्नुहुने प्रत्येक पाइलाले एउटा कथा बताउँछ, प्रत्येक कुनाले बिर्सन अस्वीकार गर्ने सहरको कालातीत सुन्दरता र लचिलोपनको झलक दिन्छ। Kathmandu Durbar Square इतिहासको भौतिक प्रमाण मात्र होइन, अदम्य मानवीय आत्माको सम्झनाको रूपमा पनि उभिएको छ। यसले एकता, आशा, र प्रतिकूलतामाथि विजयको प्रतीकको रूपमा कार्य गर्दछ, र आउने पुस्ताहरूलाई प्रेरणा दिन्छ।

भूकम्पको समयमा, सुरक्षित रहनका लागि के-कस्ता उपायहरू लिने र के-के बाट बच्ने

भूकम्प भनेको पृथ्वीको चट्टानहरू मार्फत भूकम्पीय छालहरूको मार्गबाट ​​हुने जमिनको कुनै पनि अचानक कम्पन हो । भूकंपीय तरंगहरू तब तब मात्र उत्पन्न हुन्छन् जब पृथ्वीको क्रस्टमा भण्डारण गरिएको ऊर्जाको कुनै प्रकार अचानक निस्कन्छ, सामान्यतया जब चट्टानका जनसमूहहरू एकअर्काको विरुद्धमा अचानक भाँचिन्छन् र "स्लिप" हुन्छन् त्यस्तो बेला भुकम्प तथा यसका कम्पनहरु आउने गर्दछ । भूकम्प प्रायजसो भौगोलिक त्रुटिहरू, साँघुरो क्षेत्रहरू जहाँ चट्टान मासहरू एकअर्कासँग सर्छन् त्यस्तो ठाउमा आउन सक्छ । संसारका प्रमुख दोष रेखाहरू पृथ्वीको क्रस्ट बनाउने विशाल टेक्टोनिक प्लेटहरूको किनारमा अवस्थित छन्। विज्ञानको भाषामा भुकम्पलाई  परिभाषित गर्दा पृथ्वीका दुईवटा खण्डहरू अचानक एकअर्काबाट चिप्लिएपछि हुने  भनेको नै  भूकम्प हो । तिनीहरू चिप्लिने सतहलाई फल्ट वा फल्ट प्लेन भनिन्छ। भूकम्प सुरु भएको पृथ्वीको सतह मुनिको स्थानलाई हाइपोसेन्टर भनिन्छ र पृथ्वीको सतहमा सोझै माथि रहेको स्थानलाई इपिसेन्टर भनिन्छ।

कहिलेकाहीँ भूकम्पको पूर्वशक  हुन्छ। यी स-साना भूकम्पहरू हुन् जुन ठूला भूकम्पहरू पछि आउने ठाउँमा हुन्छन्। ठूला भूकम्प नआएसम्म वैज्ञानिकहरूले भूकम्पलाई पूर्वशक हो भनेर भन्न सक्दैनन्। सबैभन्दा ठूलो, मुख्य भूकम्पलाई मेनशक भनिन्छ। मेनशक्सहरूमा सधैं पछि पछि परकम्पहरू हुन्छन्। यी साना भूकम्पहरू हुन् जुन पछि मुख्य परकम्प भएको ठाउँमा आउँछन्। मेनशकको आकारमा निर्भर गर्दै, परकम्पहरू हप्ता, महिना र मेनसक पछि पनि वर्षौंसम्म जारी रहन सक्छन l 

नेपाल भूकम्पीय जोखिम क्षेत्रमा पर्दछ । नेपालको भूकम्पीय इतिहास हर्नेहो भने पनि हालचालै २०८० सालकै अशोज महिना मङ्गलबार पश्चिम नेपालमा गएका दुई भूकम्पका कारण १७ जना घाइते भएका थिए , घरमा क्षति पुगेको थियो  र एउटा ठूलो राजमार्ग अवरुद्ध भएको तियो पहिरो खसेर l भारतसँग सीमा जोडिएको बझाङ जिल्लामा ६.३ र ५.३ म्याग्निच्युडको भूकम्पपछि गएको पहिरोले दक्षिणी मैदानमा जाने बाटो अवरुद्ध भएको थियो l झण्डै ३० मिनेटको अन्तरालमा तल्कोट र चैनपुरमा केन्द्रित भूकम्प गएको थियो ।

त्यस्तै गरी नेपालमा २५ अप्रिल २०१५ मा स्थानीय समय अनुसार ११:५६ मा,  गोरखा जिल्ला (उत्तर-पश्चिम) को बारपाक गाविस (१५ किलोमिटर गहिराई) मा केन्द्रबिन्दु भएर नेपालमा ७.६ म्याग्निच्युडको विनाशकारी भूकम्प गएको थियो। यसपछि तीन सयभन्दा बढी परकम्पहरू आएका थिए। करिब  ९००० मानिसहरू मारिए, जसमध्ये लगभग ५५  प्रतिशत महिलाहरू थिए, र १००००० भन्दा बढी मानिसहरू घाइते भए।

त्यस्तै गरि १९९० सालको भूकम्पक इतिहास पनि डरलाग्दो नै छ । नेपालीमा यसलाई ‘९० सालको भुकम्प’ भनेर पनि चिनिन्छ, जुन नेपाल र बिहारको इतिहासकै सबैभन्दा ठूलो भूकम्प थियो। 8.0 म्याग्निच्युडको भूकम्प १५ जनवरी २ .२८ बजे दिउसोमा आयो र यसले धेरैजसो उत्तरी बिहार र नेपालमा व्यापक क्षति पुर्यायो।

त्यसै गरी आज पनि करीब करीब ५.२ रेक्टरको भुकम्प धादिंगलाई केन्द्र बिन्दु बनाएर गयो l 

आउनुहोस जानी राखौ भूकम्पको समयमा, सुरक्षित रहनका लागि के-कस्ता उपायहरू लिने र के-के बाट बच्ने भन्ने  महत्त्वपूर्ण जानकारीहरु। 

- छोड्नुहोस्, कभर गर्नुहोस्, र होल्ड गर्नुहोस्: 

जब जमिन हल्लिन थाल्छ, तुरुन्तै आफ्नो हात र घुँडाको सहयोगले आफ्नो टाउको छोप्नुहोस । टेबल वा डेस्क  जस्तै बलियो फर्निचरको टुक्रा मुनि आफुलाई कभर गर्नुहोस्, र हल्लाउन बन्द नभएसम्म यसलाई समात्नुहोस्। यसले तपाईंलाई खस्ने वस्तुहरू र संरचनाहरू भत्कनबाट जोगाउनेछ।

-घर भित्रै बस्नुहोस्: 

भूकम्पको समयमा बाहिर नभाग्नुहोस् किनकि तपाईलाई भग्नावशेष वा भवनहरू भत्किने जोखिममा पर्न सक्छ। घर भित्र आश्रय खोज्नुहोस्, झ्यालहरू, गिलास, र भारी फर्निचरबाट टाढा जुन सम्भावित रूपमा तपाईंमा पर्न सक्छ।

- खतराहरूबाट टाढा रहनुहोस्: 

सम्भावित खतराहरू जस्तै बुकशेल्फहरू, क्याबिनेटहरू, ऐनाहरू, र उपकरणहरू जो हल्लाएको बेलामा खस्न सक्छ, बाट सुरक्षित दूरी राख्नुहोस्। साथै, झ्याल, गिलास र बाहिरी पर्खालहरू नजिकका क्षेत्रहरूबाट जोगिनुहोस्।

- भारी फर्निचर र अरु घरेलु सामान सुरक्षित गर्नुहोस्: 

भारी फर्निचर र फिक्स्चरहरू जस्तै बुकशेल्फ, क्याबिनेट, वाटर हिटर, र टिभीहरू भित्ता वा भुइँमा ठीकसँग सुरक्षित छन् भनी सुनिश्चित गर्नुहोस्। यसले उनीहरूलाई भूकम्पको समयमा खस्ने र चोटपटक लाग्नबाट जोगाउन सक्छ।

-ग्यास, बिजुली, र पानी आपूर्तिहरू बन्द गर्नुहोस्: 

भूकम्पको कम्पनहरुले छोडेपछि, थप क्षति हुनबाट जोगाउन ग्यास, बिजुली, र पानी आपूर्तिहरू बन्द गर्नुहोस् र यदि त्यहाँ कुनै फुटेको छ भने आगो वा अरु  जोखिम कम गर्नुहोस्।

- तयार रहनुहोस्: 

खाना, पानी, फ्ल्यासलाइट, ब्याट्री, औषधि, र प्राथमिक उपचार किट जस्ता अत्यावश्यक आपूर्तिहरू सहितको आपतकालीन किट तयार राख्नुहोस्। महत्त्वपूर्ण कागजातहरू र सम्पर्क जानकारीहरू सजिलै पहुँचयोग्य सुरक्षित स्थानमा राख्नुहोस्।

- सूचित रहनुहोस्: 

भूकम्पको समयमा र पछि अद्यावधिक र निर्देशनहरूको लागि स्थानीय समाचार वा आधिकारिक स्रोतहरूमा सुन्ने गर्नुहोस्। आपतकालीन सेवाहरू र अधिकारीहरूले प्रदान गरेको निर्देशनहरू पालना गर्नुहोस्।

भूकम्पको समयमा जोगिनै पर्ने कुराहरु:

-नआत्तिनुहोस्: 

भूकम्पको समयमा शान्त रहनु आवश्यक छ। आतंकले तपाईंको निर्णयलाई क्लाउड गर्न सक्छ र अनावश्यक जोखिमहरू निम्त्याउन सक्छ।

- लिफ्ट प्रयोग नगर्नुहोस्: 

भूकम्पको समयमा लिफ्टहरू प्रयोग नगर्नुहोस् किनभने तिनीहरू अड्कन सक्छन् वा काम गर्न बन्द गर्न सक्छन्, तपाईं भित्र फसेको फसै हुन सक्नु हुन्छ ।

 -ढोकामा उभिनु हुँदैन: 

लोकप्रिय विश्वासको विपरीत, भूकम्पको समयमा ढोकाहरू सुरक्षित स्थान होइनन्। तिनीहरूले खस्ने वस्तुहरू वा संरचनाहरू भत्किनेबाट पर्याप्त सुरक्षा प्रदान गर्दैनन्। यसको सट्टा, फर्निचरको बलियो टुक्रामुनि ड्रप गर्नुहोस्, कभर गर्नुहोस् र होल्ड गर्नुहोस्।

-झ्यालको नजिक नजानुहोस्: 

झ्याल, सिसा र बाहिरी पर्खालहरूबाट टाढा रहनुहोस् किनभने तिनीहरू भूकम्पको समयमा चकनाचूर हुन सक्छन्। भाँचिएको गिलासले चोटपटकको ठूलो जोखिम निम्त्याउँछ।

-मिल्दोजुल्दो वा मैनबत्तीहरू नदिनुहोस्: 

भूकम्पले ग्यास चुहावट निम्त्याउन सक्छ, जुन आगोको सम्पर्कमा आएमा सजिलै प्रज्वलित हुन सक्छ। यसको सट्टा ब्याट्रीबाट चल्ने फ्ल्यासलाइटहरू प्रयोग गर्नुहोस्। याद गर्नुहोस्, भूकम्पको समयमा आफ्नो सुरक्षा र अरूको सुरक्षालाई प्राथमिकता दिन सधैं महत्त्वपूर्ण छ। यी दिशानिर्देशहरू पछ्याएर, तपाईं सुरक्षित रहन र जोखिमहरू कम गर्ने मौकाहरू बढाउन सक्नुहुन्छ।

लेखक: विजय राज चापागाईं