सार्वजनिक बिदा तथा छुट्टीका दिन के के गर्न सकिन्छ ?

 सार्वजनिक बिदा तथा छुट्टीका दिन के के गर्न सकिन्छ ?

छुट्टी मनाउने अवसर पाउनु हरेक कामदारको लागि बहुमूल्य कुरा हो। यो  समय यस्तो हो जुन तपाइँ तपाइँको शरीरलाई आराम गर्न र तपाइँको दिमागलाई कुनै पनि तनावबाट निको पार्न प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ, यो सुनिश्चित गर्दै तपाइँ तपाइँको ब्रेक भरआराम गर्न सक्नुहुन्छ। बिदा मनाउनुको अर्थ देश वा सहरबाट टाढा जानुपर्छ भन्ने होइन । तपाइँ अझै पनि तपाइँको बिदा को सबै भन्दा राम्रो प्राप्त गर्न सक्नुहुन्छ जब तपाइँ कुनै बिदा नगर्ने छनौट गर्नुहुन्छ। जानी राख्नुस के के गर्न सकिन्छ छुट्टिका बेला l 

- स्व-हेरचाह गर्नुहोस् l 

- महत्त्वपूर्ण कार्यहरू पूरा गर्नुहोस् l 

- स्मार्टफोनको  प्रयोग सीमित गर्नुहोस् l 

- मानिसहरूसँग सामाजिकता कायम गर्नुहोस्  l 

-स्व-हेरचाह गर्नुहोस् l

आफ्नो हेरचाहको रूपमा आत्म-हेरचाह गर्नु भनेको तपाईंले छुट्टीको समयमा गर्न सक्ने उत्तम कुरा हो। बिदाको समयमा, आफ्नो शरीरलाई साँच्चिकै आवश्यक पर्ने विश्राम लिएर आफ्नो ख्याल राख्ने सुनिश्चित गर्नुहोस् ताकि तपाईं रिचार्ज गर्न सक्नुहुन्छ र पछि राम्रो आत्माले भरिपूर्ण हुन सक्नुहुन्छ।

आरामको मतलब यो होइन कि तपाईं मात्र सुत्न सक्नुहुन्छ, सत्य भन्नु पर्छ - केवल आफ्नो छुट्टी ओछ्यानमा बिताउनु राम्रो कुरा होइन। धेरै लामो समयसम्म सुत्दा तपाईंको शरीर कमजोर महसुस हुन सक्छ र यसको सट्टा तपाईंलाई कम ऊर्जा महसुस गराउन सक्छ। तपाईंले कम-ऊर्जा गतिविधिहरू गरेर आराम प्राप्त गर्न सक्नुहुन्छ जस्तै पढ्ने, टिभी हेर्ने, वा हिड्न जाँदा तपाईंको शरीर शारीरिक रूपमा रिचार्ज हुन सक्छ। विभिन्न अध्ययनहरूले देखाएको छ कि त्यस्ता विश्राम प्रविधिहरूले तपाईंको रक्तचाप कम गर्न, पाचन सुधार गर्न र तपाईंको हृदयको गतिलाई कम गर्न मद्दत गर्दछ, अन्य स्वास्थ्य लाभहरू बीच।

तातो पानीले  नुहाउनु पनि आत्म-हेरचाहको एक रूप हो। तपाईंको शरीरलाई तातो पानीमा भिजाउन दिँदा तपाईंको तंग मांसपेशीहरू खुकुलो बनाउन र तपाईंको विचारहरू शान्त पार्न मद्दत गर्न सक्छ। तातो पानिमा  नुहाइसकेपछि, तपाईको शरीरले सामान्यतया धेरै आराम महसुस गर्न सक्छ, र यसरी तपाईले राम्रो गुणस्तरको निद्रा पाउनुहुनेछ। तातो पानीमा नुहाउनु पनि रक्तचाप कम गर्न र क्यालोरीहरू जलाउने प्रभावकारी तरिका हुन सक्छ।

-महत्त्वपूर्ण कार्यहरू पूरा गर्नुहोस् l 

छुट्टीको समयमा, यो पनि राम्रो छ यदि तपाइँ दैनिक कार्यहरू पूरा गर्न समय निकाल्नुहुन्छ जुन तपाइँले तपाइँको व्यस्त तालिकाको कारण अझै सम्म गर्ने मौका पाउनुभएको छैन। तपाईंको घर सफा गर्ने, तपाईंको ठाउँ खाली गर्ने, किराना सामानहरू किन्न, वा तपाईंको वित्त क्रमबद्ध गर्ने जस्ता कार्यहरू पूरा गर्नु केही महत्त्वपूर्ण कार्यहरूका उदाहरणहरू हुन्। तपाईंले आफ्नो हेरचाह गर्नको लागि यसलाई पूरा गर्न आवश्यक छ। बिदाको समयमा यो क्रमबद्ध गर्नाले तपाईंलाई कम तनावको साथ काममा फर्कन मद्दत गर्नेछ।

- स्मार्टफोनको  प्रयोग सीमित गर्नुहोस् l

कुनै पनि छुट्टीको मौसममा, यदि तपाइँ आफ्नो स्मार्टफोन प्रयोग सीमित गर्न प्रयास गर्नुहुन्छ भने यो तपाइँको लागि साँच्चै लाभदायक हुन सक्छ। तपाईंले आफ्नो फोन केही घण्टाको लागि बन्द गर्न सक्नुहुन्छ वा कम्तिमा आफ्नो फोनलाई अर्को कोठामा छोड्न सक्नुहुन्छ। आफूमा मात्र फोकस गर्नुहोस्, र स्मार्टफोन प्रयोग गर्न आवश्यक नपर्ने कामहरू गर्नुहोस्; यो छुट्टीको समयमा तपाईंको शरीर र दिमागलाई साँच्चै आराम गर्नको लागि अन्तिम तरिका हो।

-मानिसहरूसँग सामाजिकता कायम गर्नुहोस्  l 

यदि तपाइँसँग बिदाको समय छ भने, तपाइँलाई साथीहरू वा परिवारसँग मिलेर ह्याङ्ग आउट गर्न गरेको राम्रो मानिन्छ । यो अझ महत्त्वपूर्ण हुँदै गइरहेको छ, विशेष गरी यदि तपाईं एक्लै बाँच्दै हुनुहुन्छ। एक्लै बस्ने र सामाजिक रूपमा पृथकताको प्रभाव तपाईंको मानसिक र संज्ञानात्मक स्वास्थ्यको लागि धेरै खराब हुन सक्छ।

हामीले माथि सूचीबद्ध गरेका यी चीजहरू गर्नाले तपाईंलाई आफ्नो शरीर  रिचार्ज गर्न मद्दत गर्न सक्छ l यसरी, तपाईं पछि आफ्नो दैनिक दिनचर्या सामना गर्न तयार हुनुहुनेछ l 

२०७२ सालको विनाशकारी महा-भुकम्प पछीको हनुमानढोका दरबार

 २०७२ सालको विनाशकारी महा-भुकम्प पछीको हनुमानढोका दरबार 

कुनै समय नेपालको मध्यभागमा Kathmandu Durbar Square भनेर चिनिने भव्य चोक थियो। यो Kathmandu Durbar Square एक भव्य वास्तुकला चमत्कार मात्र थिएन तर गहिरो सांस्कृतिक र ऐतिहासिक महत्व पनि थियो। नेपाली जनताको समृद्ध सम्पदा झल्काउने  दरबारहरू, मन्दिरहरू र मूर्तिहरूले घेरिएको थियो। Kathmandu Durbar Square भित्रको प्रत्येक संरचनाको आफ्नै अनौठो कथा थियो । जसले स्थानीय र पर्यटक दुवैलाई मनमोहक बनायो। बिहानीपख बजारका पसलहरू रङ्गीचङ्गी स्टलहरू लगाएर बजारको भीडभाडले चोक जीवन्त हुन्थ्यो। हावा मसलाको सुगन्ध, मानिसहरूको जीवन्त बकबक र सडक संगीतकारहरूले बजाउने मधुर धुनले भरिएको हुन्थ्यो। एक विशेष दिन, मंत्रमुग्ध पर्व मनाइँदै गर्दा चौक उत्साहले गुन्जिरहेको थियो। जीवन्त परम्परागत पोशाकमा सजिएका स्थानीयहरू प्रार्थना गर्न र विभिन्न सांस्कृतिक गतिविधिहरूमा भाग लिन भेला भएका थिए। वर्गलाई जटिल सजावटले सजाइएको थियो, र वातावरण आनन्द र प्रत्याशाले भरिएको थियो।

 दिन बढ्दै जाँदा अप्रत्याशित घटना घट्यो । धरती हल्लाउन थाल्यो, एक्कासी पूरै Kathmandu Durbar Square  प्रतिक्रियामा काँप्यो। कोमल कम्पनको रूपमा सुरु भएको कुरा चाँडै हिंस्रक भूकम्पमा परिणत भयो, जसले मानिसहरूमा डर र अराजकता निम्त्यायो। भवनहरू हल्लाए, र ऐतिहासिक संरचनाहरूबाट महल खसे, शान्त वातावरणलाई चकनाचूर पार्दै। आतंकित, मानिसहरू सुरक्षाको लागि दौडिए, भत्किएको परिवेशको बीचमा आश्रय खोज्दै। कुनै समयको भव्य चोक अहिले विनाश र निराशाको दृश्य थियो। 

तर, अराजकताका बीचमा नेपाली जनताको लचिलोपन देखियो । तिनीहरू एकसाथ आए, खाँचोमा परेकाहरूलाई मदतको हात उधारो दिए, र अप्ठ्यारोको सामना गर्दा ठूलो साहस देखाए। तिनीहरूको एकता र करुणा यी अँध्यारो समयमा मार्गदर्शक प्रकाश थियो। बिस्तारै धुलो जम्दै गएपछि Kathmandu Durbar Square का जनताले आफ्नो प्यारो सहरको पुनर्निर्माणको कठिन कार्य थाले। उनीहरूले आफ्नो सम्पदाको भव्यतालाई पुनर्स्थापना गर्न दिनरात अथक परिश्रम गरी भग्नावशेषबाट बचाउन सक्ने कुरालाई जोगाएर राखे। वर्षौं बित्यो, र Kathmandu Durbar Square ले फेरि आफ्नो पुरानो महिमाको केहि पुन: प्राप्त गर्यो। नयाँ संरचनाहरू बनाइयो, र विगतका प्रतिध्वनिहरू Kathmandu Durbar Square ले जटिल वास्तुकलाको माध्यमबाट प्रतिध्वनित भयो।

 यो जनताको अटल भावना र दृढ संकल्पको प्रमाणको रूपमा खडा भयो। आज, Kathmandu Durbar Square बाट हिंड्दा, तपाईंले पराजित हुन इन्कार गरेको समुदायको शक्ति देख्न सक्नुहुन्छ। तपाईंले चाल्नुहुने प्रत्येक पाइलाले एउटा कथा बताउँछ, प्रत्येक कुनाले बिर्सन अस्वीकार गर्ने सहरको कालातीत सुन्दरता र लचिलोपनको झलक दिन्छ। Kathmandu Durbar Square इतिहासको भौतिक प्रमाण मात्र होइन, अदम्य मानवीय आत्माको सम्झनाको रूपमा पनि उभिएको छ। यसले एकता, आशा, र प्रतिकूलतामाथि विजयको प्रतीकको रूपमा कार्य गर्दछ, र आउने पुस्ताहरूलाई प्रेरणा दिन्छ।

भूकम्पको समयमा, सुरक्षित रहनका लागि के-कस्ता उपायहरू लिने र के-के बाट बच्ने

भूकम्प भनेको पृथ्वीको चट्टानहरू मार्फत भूकम्पीय छालहरूको मार्गबाट ​​हुने जमिनको कुनै पनि अचानक कम्पन हो । भूकंपीय तरंगहरू तब तब मात्र उत्पन्न हुन्छन् जब पृथ्वीको क्रस्टमा भण्डारण गरिएको ऊर्जाको कुनै प्रकार अचानक निस्कन्छ, सामान्यतया जब चट्टानका जनसमूहहरू एकअर्काको विरुद्धमा अचानक भाँचिन्छन् र "स्लिप" हुन्छन् त्यस्तो बेला भुकम्प तथा यसका कम्पनहरु आउने गर्दछ । भूकम्प प्रायजसो भौगोलिक त्रुटिहरू, साँघुरो क्षेत्रहरू जहाँ चट्टान मासहरू एकअर्कासँग सर्छन् त्यस्तो ठाउमा आउन सक्छ । संसारका प्रमुख दोष रेखाहरू पृथ्वीको क्रस्ट बनाउने विशाल टेक्टोनिक प्लेटहरूको किनारमा अवस्थित छन्। विज्ञानको भाषामा भुकम्पलाई  परिभाषित गर्दा पृथ्वीका दुईवटा खण्डहरू अचानक एकअर्काबाट चिप्लिएपछि हुने  भनेको नै  भूकम्प हो । तिनीहरू चिप्लिने सतहलाई फल्ट वा फल्ट प्लेन भनिन्छ। भूकम्प सुरु भएको पृथ्वीको सतह मुनिको स्थानलाई हाइपोसेन्टर भनिन्छ र पृथ्वीको सतहमा सोझै माथि रहेको स्थानलाई इपिसेन्टर भनिन्छ।

कहिलेकाहीँ भूकम्पको पूर्वशक  हुन्छ। यी स-साना भूकम्पहरू हुन् जुन ठूला भूकम्पहरू पछि आउने ठाउँमा हुन्छन्। ठूला भूकम्प नआएसम्म वैज्ञानिकहरूले भूकम्पलाई पूर्वशक हो भनेर भन्न सक्दैनन्। सबैभन्दा ठूलो, मुख्य भूकम्पलाई मेनशक भनिन्छ। मेनशक्सहरूमा सधैं पछि पछि परकम्पहरू हुन्छन्। यी साना भूकम्पहरू हुन् जुन पछि मुख्य परकम्प भएको ठाउँमा आउँछन्। मेनशकको आकारमा निर्भर गर्दै, परकम्पहरू हप्ता, महिना र मेनसक पछि पनि वर्षौंसम्म जारी रहन सक्छन l 

नेपाल भूकम्पीय जोखिम क्षेत्रमा पर्दछ । नेपालको भूकम्पीय इतिहास हर्नेहो भने पनि हालचालै २०८० सालकै अशोज महिना मङ्गलबार पश्चिम नेपालमा गएका दुई भूकम्पका कारण १७ जना घाइते भएका थिए , घरमा क्षति पुगेको थियो  र एउटा ठूलो राजमार्ग अवरुद्ध भएको तियो पहिरो खसेर l भारतसँग सीमा जोडिएको बझाङ जिल्लामा ६.३ र ५.३ म्याग्निच्युडको भूकम्पपछि गएको पहिरोले दक्षिणी मैदानमा जाने बाटो अवरुद्ध भएको थियो l झण्डै ३० मिनेटको अन्तरालमा तल्कोट र चैनपुरमा केन्द्रित भूकम्प गएको थियो ।

त्यस्तै गरी नेपालमा २५ अप्रिल २०१५ मा स्थानीय समय अनुसार ११:५६ मा,  गोरखा जिल्ला (उत्तर-पश्चिम) को बारपाक गाविस (१५ किलोमिटर गहिराई) मा केन्द्रबिन्दु भएर नेपालमा ७.६ म्याग्निच्युडको विनाशकारी भूकम्प गएको थियो। यसपछि तीन सयभन्दा बढी परकम्पहरू आएका थिए। करिब  ९००० मानिसहरू मारिए, जसमध्ये लगभग ५५  प्रतिशत महिलाहरू थिए, र १००००० भन्दा बढी मानिसहरू घाइते भए।

त्यस्तै गरि १९९० सालको भूकम्पक इतिहास पनि डरलाग्दो नै छ । नेपालीमा यसलाई ‘९० सालको भुकम्प’ भनेर पनि चिनिन्छ, जुन नेपाल र बिहारको इतिहासकै सबैभन्दा ठूलो भूकम्प थियो। 8.0 म्याग्निच्युडको भूकम्प १५ जनवरी २ .२८ बजे दिउसोमा आयो र यसले धेरैजसो उत्तरी बिहार र नेपालमा व्यापक क्षति पुर्यायो।

त्यसै गरी आज पनि करीब करीब ५.२ रेक्टरको भुकम्प धादिंगलाई केन्द्र बिन्दु बनाएर गयो l 

आउनुहोस जानी राखौ भूकम्पको समयमा, सुरक्षित रहनका लागि के-कस्ता उपायहरू लिने र के-के बाट बच्ने भन्ने  महत्त्वपूर्ण जानकारीहरु। 

- छोड्नुहोस्, कभर गर्नुहोस्, र होल्ड गर्नुहोस्: 

जब जमिन हल्लिन थाल्छ, तुरुन्तै आफ्नो हात र घुँडाको सहयोगले आफ्नो टाउको छोप्नुहोस । टेबल वा डेस्क  जस्तै बलियो फर्निचरको टुक्रा मुनि आफुलाई कभर गर्नुहोस्, र हल्लाउन बन्द नभएसम्म यसलाई समात्नुहोस्। यसले तपाईंलाई खस्ने वस्तुहरू र संरचनाहरू भत्कनबाट जोगाउनेछ।

-घर भित्रै बस्नुहोस्: 

भूकम्पको समयमा बाहिर नभाग्नुहोस् किनकि तपाईलाई भग्नावशेष वा भवनहरू भत्किने जोखिममा पर्न सक्छ। घर भित्र आश्रय खोज्नुहोस्, झ्यालहरू, गिलास, र भारी फर्निचरबाट टाढा जुन सम्भावित रूपमा तपाईंमा पर्न सक्छ।

- खतराहरूबाट टाढा रहनुहोस्: 

सम्भावित खतराहरू जस्तै बुकशेल्फहरू, क्याबिनेटहरू, ऐनाहरू, र उपकरणहरू जो हल्लाएको बेलामा खस्न सक्छ, बाट सुरक्षित दूरी राख्नुहोस्। साथै, झ्याल, गिलास र बाहिरी पर्खालहरू नजिकका क्षेत्रहरूबाट जोगिनुहोस्।

- भारी फर्निचर र अरु घरेलु सामान सुरक्षित गर्नुहोस्: 

भारी फर्निचर र फिक्स्चरहरू जस्तै बुकशेल्फ, क्याबिनेट, वाटर हिटर, र टिभीहरू भित्ता वा भुइँमा ठीकसँग सुरक्षित छन् भनी सुनिश्चित गर्नुहोस्। यसले उनीहरूलाई भूकम्पको समयमा खस्ने र चोटपटक लाग्नबाट जोगाउन सक्छ।

-ग्यास, बिजुली, र पानी आपूर्तिहरू बन्द गर्नुहोस्: 

भूकम्पको कम्पनहरुले छोडेपछि, थप क्षति हुनबाट जोगाउन ग्यास, बिजुली, र पानी आपूर्तिहरू बन्द गर्नुहोस् र यदि त्यहाँ कुनै फुटेको छ भने आगो वा अरु  जोखिम कम गर्नुहोस्।

- तयार रहनुहोस्: 

खाना, पानी, फ्ल्यासलाइट, ब्याट्री, औषधि, र प्राथमिक उपचार किट जस्ता अत्यावश्यक आपूर्तिहरू सहितको आपतकालीन किट तयार राख्नुहोस्। महत्त्वपूर्ण कागजातहरू र सम्पर्क जानकारीहरू सजिलै पहुँचयोग्य सुरक्षित स्थानमा राख्नुहोस्।

- सूचित रहनुहोस्: 

भूकम्पको समयमा र पछि अद्यावधिक र निर्देशनहरूको लागि स्थानीय समाचार वा आधिकारिक स्रोतहरूमा सुन्ने गर्नुहोस्। आपतकालीन सेवाहरू र अधिकारीहरूले प्रदान गरेको निर्देशनहरू पालना गर्नुहोस्।

भूकम्पको समयमा जोगिनै पर्ने कुराहरु:

-नआत्तिनुहोस्: 

भूकम्पको समयमा शान्त रहनु आवश्यक छ। आतंकले तपाईंको निर्णयलाई क्लाउड गर्न सक्छ र अनावश्यक जोखिमहरू निम्त्याउन सक्छ।

- लिफ्ट प्रयोग नगर्नुहोस्: 

भूकम्पको समयमा लिफ्टहरू प्रयोग नगर्नुहोस् किनभने तिनीहरू अड्कन सक्छन् वा काम गर्न बन्द गर्न सक्छन्, तपाईं भित्र फसेको फसै हुन सक्नु हुन्छ ।

 -ढोकामा उभिनु हुँदैन: 

लोकप्रिय विश्वासको विपरीत, भूकम्पको समयमा ढोकाहरू सुरक्षित स्थान होइनन्। तिनीहरूले खस्ने वस्तुहरू वा संरचनाहरू भत्किनेबाट पर्याप्त सुरक्षा प्रदान गर्दैनन्। यसको सट्टा, फर्निचरको बलियो टुक्रामुनि ड्रप गर्नुहोस्, कभर गर्नुहोस् र होल्ड गर्नुहोस्।

-झ्यालको नजिक नजानुहोस्: 

झ्याल, सिसा र बाहिरी पर्खालहरूबाट टाढा रहनुहोस् किनभने तिनीहरू भूकम्पको समयमा चकनाचूर हुन सक्छन्। भाँचिएको गिलासले चोटपटकको ठूलो जोखिम निम्त्याउँछ।

-मिल्दोजुल्दो वा मैनबत्तीहरू नदिनुहोस्: 

भूकम्पले ग्यास चुहावट निम्त्याउन सक्छ, जुन आगोको सम्पर्कमा आएमा सजिलै प्रज्वलित हुन सक्छ। यसको सट्टा ब्याट्रीबाट चल्ने फ्ल्यासलाइटहरू प्रयोग गर्नुहोस्। याद गर्नुहोस्, भूकम्पको समयमा आफ्नो सुरक्षा र अरूको सुरक्षालाई प्राथमिकता दिन सधैं महत्त्वपूर्ण छ। यी दिशानिर्देशहरू पछ्याएर, तपाईं सुरक्षित रहन र जोखिमहरू कम गर्ने मौकाहरू बढाउन सक्नुहुन्छ।

लेखक: विजय राज चापागाईं 

आधारभूत स्वास्थ्य सेवा अन्तर्गत सरकारले ९८ प्रकारका औषधि तथा १८ प्रकारका औषधिजन्य सामग्री निशुल्क उपलब्ध गर्नु पर्दछ l

 

आधारभूत स्वास्थ्य सेवा अन्तर्गत सरकारले ९८ प्रकारका औषधि तथा १८ प्रकारका औषधिजन्य सामग्री निशुल्क उपलब्ध गर्नु पर्दछ l 

आधारभूत स्वास्थ्य सेवा भन्नाले जनस्वास्थ्य सेवा ऐन २०७५ को दफा ३ को उपदफा ४ बमोजिम आम नागरिकको स्वास्थ्य अवश्यकता पूर्तिका लागी राज्यबाट सुलभ  रुपमा निशुल्क उपलब्ध हुने प्रबर्दनात्मक, प्रतिकारात्मक, निदानात्मक, उपचारात्मक र पुर्नास्थापनात्मक सेवा सम्झनु पर्दछ l 

नेपालको संविधानको धारा ३५ को उपधारा १ मा स्वास्थ्य सम्बन्धि हक प्रत्यक नागरिकलाई राज्यबाट आधारभूत स्वास्थ्य सेवा निशुल्क प्राप्त गर्ने हक हुनेछ र कसैलाई पनि आकस्मिक स्वास्थ्य सेवाबाट बन्चित गरिने छैन  भनि उल्लेख रहेको छ l त्यसै गरी  जनस्वास्थ्य सेवा नियमावली २०७७ को परिच्छेद-२ को नियम ३ मा  आधारभूत  स्वास्थ्य सेवामा प्रत्यक नागरिकलाई  ऐनको दफा ३ को उपदफा ४ बमोजिमका शिर्षक अन्तर्गतका अनुसूची -१ मा उल्लेख भए बमोजिमका आधारभूत स्वास्थ्य सेवाहरु केन्द्र तथा नेपाल सरकार, प्रदेश सरकार र स्थानीय तहका  तोकिएको स्वास्थ्य संस्थाहरुबाट निशुल्क रुपमा प्रदान गरिनेछ भनि उल्लेख रहेको छ l यी सबै संविधानको धारा, जनस्वास्थ्य ऐन, नियमावलीलाई टेकेर सरकारले देशभरका सरकारी स्वास्थ्य संस्थाहरुबाट आधारभूत स्वास्थ्य सेवा निशुल्क प्रदान गर्ने र उपचारमा एकरुपता ल्याउन आधारभूत स्वास्थ्य सेवाको उपचार प्रोटोकल २०७८ सालमा जारी गरेको हो l यसै आधारभूत स्वास्थ्य सेवमा आधारित स्तरिय उपचार पद्दति अनुसार अब नेपाल सरकारले आधारभूत स्वास्थ्य सेवा संस्थाहरुबाट ९८ प्रकारका औषधि तथा १८ प्रकारका औषधिजन्य सामग्री निशुल्क प्रदान गर्नु पर्दछ l 

हालका लागि स्थानीय सरकार अन्तर्गतका स्वास्थ्य संस्थाहरुलाई आधारभूत स्वास्थ्य सेवा प्रदान गर्ने संस्था भनि नामकरण गरिएपनि अहिलेको अवस्थामा आधारभूत स्वास्थ्य सेवा केन्द्र भन्नाले स्वास्थ्य चौकी र प्राथमिक उपचार केन्द्रहरुलाई (५/१०/१५ बेड ) आधारभूत अस्पताल मान्नु पर्दछ l  नेपाल सरकारले प्रदान गर्ने भनिएको ९८ + १८ प्रकारका औषधि तथा औषधिजन्य सामग्री  आधारभूत अस्पताल / प्राथमिक उपचार केन्द्रबाट अनिवार्य उपलब्ध हुनु पर्दछ भने स्वास्थ्य चौकी / आधारभूत स्वास्थ्य सेवा केन्द्रहरुबाट भने ८८ प्रकारका औषधि र १८ प्रकारका औषधिजन्य सामग्री निशुल्क प्रदान गर्नु पर्दछ l ९८+१८ मध्य स्वास्थ्य चौकी / आधारभूत स्वास्थ्य सेवा केन्द्रमा उपलब्ध नहुने १० प्रकारका औषधिहरु निम्न बमोजिम रहेका छन् l 

·         Artesunate

·         Benzathine benzyl penicillin

·         Cefexime

·         Ceftriaxone

·         Dexamethasone

·         Hydrocortisone

·         Lignocaine with adrenaline 1:10,000

·         Methyldopa

·         Phenobarbital

·         Sodium valproate

संबिधानमा उल्लेख भए अनुसार प्रत्यक नागरिकलाई आधारभूत स्वास्थ्य सेवा निशुल्क उपलब्ध गराउन सरकारले यो नयाँ प्रोटोकल बनाएको हो l  यस स्तरिय  उपचार पद्दति पुस्तकमा  जनस्वास्थ्य सेवा नियमावली २०७७ अनुसार आधारभूत स्वास्थ्य सेवा अन्तर्गत प्रदान गरिने ९ ओटा सेवा क्षेत्रहरुको सुची अनुसार उपचार पद्दति सहित तयार गरिएको छ भने निशुल्क उपलब्ध हुने औषधिहरुको सुची समेत छ l त्यसका साथसाथै प्रोटोकलमा आधारभूत अस्पताल र केन्द्रमा हुनु पर्ने सर्जिकल सामग्रीहरुको सुची पनि छ l 

 नेपाल सरकारले यस्ता औषधि तथा औषधिजन्य सामग्री खरिदका लागि तीन  सरकारलाई जिम्मेवारी प्रदान गर्ने गरी बर्गिकरण गरेको छ l ओरल ट्याब्लेट औषधिहरु जुन सजिलैसंग स्थानीय बजारमा उपलब्ध हुन्छन र बढी भन्दा बढी खपत हुन्छ त्यस्ता औषधिहरु  खरिदका लागि स्थानीय सरकारलाई जिम्मा दिएको छ भने अलि कम खपत हुने तथा केहि इन्जेकटेवल औषधिहरु प्रदेशसरकारलाई जिम्मेवारी दिएको छ l  त्यसैगरी संवेदनशील तथा स्थानीय बजारमा सजिलै उपलब्ध नहुने इन्जेकटेवल र भ्याक्सिनहरु खरिद गर्ने र वितरण गर्ने गरी संघिय सरकारको जिम्मेवारी हुने गरी बर्गिकरण गरियको छ l 

यस अघिको नियम अनुसार सरकारले (प्रसुति सेवा दिने) स्वास्थ्य चौकीबाट ३५, प्राथमिक उपचारकेन्द्रबाट ५८ र जिल्ला अस्पतालहरुबाट ७० नै  प्रकारका औषधि निशुल्क दिदै आएको थियो भने अब आधारभूत स्वास्थ्य सेवा अन्तर्गत ९८+१८ औषधि तथा औषधिजन्य सामग्री स्वास्थ्य संस्थाहरुबाट  २४ घण्टा निशुल्क उपलब्ध  हुनु पर्ने छ l यदी नभएको  खण्डमा जनस्वास्थ्य सेवा ऐन र नियमावली अनुसार स्वास्थ्य संस्थालाई कारबाही हुने व्यवस्था समेत रहेको छ l 

आधारभूत स्वास्थ्य सेवाका लागी उपलब्ध हुने निशुल्क औषधि  तथा औषधिजन्य सामग्रीहरुको सूची  त्यसैगरी  औषधि उपलब्ध हुनु पर्ने स्वास्थ्य संस्थाहरु र खरिद तथा वितरणका लागि जिम्मेवार निकाय सम्बन्धि जानकारी तल सुची सहित उल्लेख गरिएको छ l 

 

नेपालमा फार्मेसी क्षेत्रका सम्भावना र चुनौतीहरु l सबैमा बिश्व फार्मासिस्ट दिवसको शुभकामना l

  

                                                                     

फार्मेसी पेशामा आबद्द रही स्वदेश तथा विदेशमा रहनुभएको सम्पूर्ण फार्मेसी विज्ञ, फर्मासिस्ट, फर्मेसी सहायक लगायत फार्मेसी पेशासंग सम्बन्धित सम्पूर्ण व्यक्तित्व र साथीहरुमा आज पर्न गएको बिश्व फार्मासिस्ट दिवसको अवसरमा फार्मेसी पेशाको उत्तरोत्तर प्रगतिको हार्दिक मंगलमय शुभकामना व्यक्त गर्दछु l 

हाल देश अस्तिरता, महंगी,राजनीतिक उथलपुथल, आर्थिक संकट, बेरोजगारी  लगायत बिभन्न समस्याबाट गुज्रिरहेको समयमा फार्मेसी क्षेत्रमा पनि यसको असर नपरेको त कुरै  भएन l यस्तो हुदा हुदै पनि आम नागरिकको बुजाई फार्मेसी पेश  सेवा नभई व्यवसाय हो भनी हेर्ने प्रब्रिधि अन्त्य गर्न नसक्नु हाम्रो  कमजोरी  हो कि आम नागरीकले बुज्न नचाएका हुन यसमा आफैमा रहस्य रहेको छ l तथापी स्वास्थ्य क्षेत्रमै आबद्द रहनुभएका स्वास्थ्यकर्मी साथीहरुको सौतेली व्यबहारले त झन् आगोमा घिउ थपे सरह बनाएको छ l

आखिर स्वास्थ्य क्षेत्रले नै किन बुझ्दैन एउटा रोग लागेको बिरामीलाई रोग पत्ता लगाउनु मात्र उपचार भनिदैन रोग पत्ता लागे पछि त्यो बिरामीलाई लेखिएको औषधिहरु बिरामीले सहि मात्रामा सहि समयमा पूर्णरुपमा सेवन गर्ने अवस्थासम्म स्वास्थ्यकर्मीको जिम्मेवारी हुन्छ भनेर ।  त्यसैले त भन्ने गर्छन नेपाल त्यसै पछाडी परेको छैन यहाँ धेरै कारणहरु छन् ।  हरेक निजि, सरकारी अस्पतालको आफ्नै फार्मेसी संचालन गरियोस । ब्यबसाहिक रुपमा फार्मेसी संचालन गर्नु भन्दा यसलाई सेवा बनाइयोस ।  नेपाल सरकारले अस्पताल फार्मेसी सेवा  संचालन निर्देशिका २०७२ जारी गर्दापनि कति अस्पतालमा भाडामा दिएर फार्मेसी संचालन गरेको पाईएको  छ । त्यस्ता  सरकारी तथा निजि स्वास्थ्य संस्थालाई कानूनको दयारामा  ल्याएर अस्पतालको आफ्नै फार्मेसी संचालन गर्न बाध्य बनाउनु पर्छ । आउनुहोस यी कुरा छदै छन्, आज नेपालको फार्मेसी क्षेत्रको १०/१०  सम्भावना र चुनौतिहरुको बारेमा छलफल गरौँ।

चुनौतिहरु:

•  ग्रामीण क्षेत्रमा स्वास्थ्य सेवामा सीमित पहुँच, दुर्गम क्षेत्रमा औषधि पसलहरूको अभाव एउटा चुनौती हो । 

• सर्वसाधारण जनताका लागि आवश्यक औषधिको अपर्याप्त उपलब्धता र उपलब्ध भएका औषधि किफायती  नहुनुनु ।
•  मानकीकृत नियमहरू अभाव र प्रवर्तन संयन्त्रको अभावले गर्दा नक्कली औषधिहरूमा वृद्धिको कारण बन्न  पुगेको छ ।
• हालको अवस्था हेर्ने हो भने औषधिको उचित भण्डारण र वितरणको लागि अपर्याप्त पूर्वाधार र स्रोतहरू छन् ।
•  स्वास्थ्य सेवामा औषधिविद्हरूको भूमिका र महत्त्वबारे सीमित जागरूकता र सीमित शिक्षा हुनु पनि एउटा चुनौतीको रुपमा लिन सकिन्छ ।
• औषधिको अपर्याप्त आपूर्ति व्यवस्थापन, परिणामस्वरूप  उपलब्धतामा ढिलाइ र अत्यावश्यक औषधिहरूको भण्डारणको उचित व्यवस्था नहुनु ।
•  सहरी र ग्रामीण दुवै क्षेत्रमा दक्ष फार्मासिस्ट र तालिमप्राप्त फार्मेसी कर्मचारीको अभावहुनु पनि फार्मेसी क्षेत्रको एक चुनौती हो ।
• फार्मेसी सम्बन्धी चुनौतिहरू सम्बोधन गर्न सरकार, निजी क्षेत्र र अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरू बीच सीमित सहकार्य पनि एक चुनौती हो । 
• फार्मेसीहरू बीच उच्च प्रतिस्पर्धा हुनु, मूल्यमा  दबाब हुनु  र कम  मार्जिन नेतृत्व पनि एउटा चुनौती हो । 
• सीमित अनुसन्धान र विकास क्षमताहरूले गर्दा ,नवीन औषधि उत्पादनहरूको विकासमा बाधा पुर्‍याउने गरेको छ ।

सम्भावनाहरु : 

 

•    बढ्दो जनसंख्या र परिवर्तनशील स्वास्थ्य सेवा आवश्यकताहरूको कारण औषधि उत्पादनहरूको बढ्दो माग रहेको छ ।
•    फार्मेसी सञ्चालनहरूमा प्रविधिको एकीकरण, जस्तै अनलाइन परामर्श र डिजिटल स्वास्थ्य रेकर्डहरूको व्यवस्थाको विकास गर्ने सकिने छ  । 
•      स्वास्थ्य बीमा कभरेजको विस्तार, किफायती र औषधिको पहुँचमा वृद्धि गर्न सकिने छ ।
•      जेनेरिक औषधि नीतिहरूको परिचय, बिरामीहरूको लागि लागत-प्रभावी विकल्पहरू प्रवर्द्धन गर्न सकिने । 
•    प्रविधि हस्तान्तरण र ज्ञान साझेदारीको लागि अन्तर्राष्ट्रिय औषधि कम्पनीहरूसँग सहकार्य गरी काम गर्न सकिने छ ।
•    विशेष फार्मेसी सेवाहरूको विकास, जस्तै क्लिनिकल फार्मेसी र औषधि हेरचाह सम्बन्धि सेवाहरु उपलब्द गर्न सकिनेछ ।
•     अनुसन्धान र विकासमा बढ्दो ध्यानले गर्दा , नयाँ औषधि र उपचार विकल्पहरूको खोजमा औषधि क्षेत्रको नेतृत्व भूमिकादाही हुने देखिन्छ  ।
•      नियमन र गुणस्तर नियन्त्रण सुधार गर्न राष्ट्रिय औषधि नीतिहरूको कार्यान्वयन।
•     प्राथमिक स्वास्थ्य सेवा र सामुदायिक स्वास्थ्य प्रवर्द्धनमा आफ्नो भूमिका विस्तार गर्न फार्मासिस्टहरूका लागि अवसरहरू।
•      फार्मेसी पेशाकर्मीहरुको  सीप र दक्षताहरू सुधार गर्न प्रशिक्षण र शिक्षा कार्यक्रमहरूमा लगानी।